Giải Mã Sự Khác Biệt Giữa Raster và Vector

Có hai loại hình ảnh cơ bản mà bất kỳ nhà thiết kế nào cũng cần nắm vững: ảnh raster (hay bitmap) và ảnh vector. Việc hiểu rõ sự khác biệt giữa chúng sẽ giúp bạn đảm bảo chất lượng sản phẩm. Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích sự khác biệt ấy.

Đồ Họa Raster (Bitmap)

Đồ họa raster, còn được gọi là đồ họa bitmap, được tạo thành từ một lưới các điểm ảnh vuông nhỏ li ti gọi là pixel. Mỗi pixel mang một thông tin về màu sắc và vị trí cụ thể. Khi hàng triệu pixel này được sắp xếp cạnh nhau, chúng tạo thành một hình ảnh hoàn chỉnh và liền mạch. Chất lượng của một hình ảnh raster phụ thuộc vào độ phân giải, tức là số lượng pixel trên một đơn vị diện tích (thường là pixel trên inch – PPI hoặc chấm trên inch – DPI). Độ phân giải càng cao, hình ảnh càng chi tiết và sắc nét.

Nguyên lý hoạt động

Hãy tưởng tượng một bức tranh được tạo từ hàng ngàn viên gạch nhỏ. Mỗi viên gạch có một màu sắc riêng và được đặt vào một vị trí cố định trên tường. Nếu nhìn từ xa bạn sẽ thấy một bức tranh hoàn chỉnh. Nhưng nếu bạn lại gần và phóng to, bạn sẽ bắt đầu thấy rõ từng viên gạch riêng lẻ – đó chính là các pixel. Đây chính là nguyên lý hoạt động của đồ họa Raster.

Ưu điểm

Trước tiên, đồ họa Raster hỗ trợ thể hiện chi tiết phức tạp và chuyển màu mượt mà. Nhờ cấu trúc dựa trên pixel, đồ họa raster có thể hiển thị hàng triệu màu sắc khác nhau và tạo ra các hiệu ứng đổ bóng, gradient, và chi tiết tinh tế một cách mượt mà, chân thực. Điều này làm cho chúng trở thành lựa chọn lý tưởng cho ảnh chụp, tranh vẽ kỹ thuật số phức tạp, hoặc các tác phẩm nghệ thuật có độ sâu màu sắc cao.

Ưu điểm thứ hai của đồ họa Raster là tính tương thích rộng. Hầu hết những định dạng ảnh phổ biến hiện nay là đồ họa raster, điển hình như JPG, PNG, GIF, BMP, TIFF. Những dạng ảnh này có thể sử dụng cho nhiều nền tảng, trình duyệt web và phần mềm chỉnh sửa ảnh.

Nhược điểm

Nhược điểm lớn nhất của ảnh Raster là phụ thuộc vào độ phân giải. Khi bạn phóng to một hình ảnh raster vượt quá độ phân giải gốc của nó, các pixel sẽ bị giãn ra, dẫn đến hiện tượng vỡ ảnh. Từ đó hình ảnh không còn sắc nét, bị nhòe và mờ đi. Điều này làm cho ảnh raster không phù hợp cho các thiết kế cần thay đổi kích thước linh hoạt mà không mất chất lượng, ví dụ như logo hoặc biểu ngữ lớn.

Nhược điểm thứ hai đến từ kích thước của tệp ảnh Raster. Các tệp raster thường có kích thước rất lớn, đặc biệt là với hình ảnh có độ phân giải cao và nhiều màu sắc. Điều này có thể ảnh hưởng đến tốc độ tải ảnh và lưu trữ ảnh.

Ảnh Raster cũng khá khó để chỉnh sửa khi các chi tiết trong ảnh. Bạn sẽ phải điều chỉnh các pixel riêng lẻ hoặc các vùng pixel, dẫn đến mất thời gian và rất nhiều công sức.

Phần mềm và định dạng phổ biến cho đồ họa Raster

• Phần mềm: Adobe Photoshop, GIMP, Procreate (trên iPad).
• Định dạng tệp phổ biến:.JPG (Joint Photographic Experts Group), .PNG, .GIF, .TIFF, .BMP.

Đồ Họa Vector

Đồ họa Vector được tạo thành từ các đối tượng hình học như điểm, đường (paths), đường cong (curves) và đa giác. Chúng kết nối với nhau theo công thức toán học nhất định, từ đó tạo thành các thuộc tính của hình ảnh như màu sắc của đường viền, màu sắc của vùng bên trong, độ dày của đường viền, v.v. Qua đó, đồ họa Vector hiển thị thành hình ảnh mà mắt thường có thể nhìn thấy.

Nguyên lý hoạt động

Tạo hình ảnh từ đồ họa Vector giống như việc vẽ một hình tròn. Bạn chỉ cần xác định tâm, bán kính và màu sắc của hình tròn đó bằng một công thức toán học. Khi bạn phóng to hình tròn này, máy tính sẽ tính toán lại công thức đó và vẽ lại hình tròn ở kích thước lớn hơn mà vẫn giữ nguyên độ sắc nét và mượt mà. Đây chính là cách thức hoạt động của dạng đồ họa này.

Ưu điểm

Đồ họa Vector mang đến rất nhiều lợi ích thiết thực cho các nhà thiết kế chuyên nghiệp. Trước tiên, loại ảnh này cho phép bạn thoải mái điều chỉnh kích thước ảnh mà không lo vỡ hình, vỡ nét, nhòe hay mờ. Dù bạn có phóng ảnh cỡ nào, các đường vector luôn thích ứng được và giữ nguyên độ sắc nét cho hình ảnh. Ưu điểm này hỗ trợ Designer tuyệt đối khi tạo ra thiết kế cho mọi sản phẩm như Logo in trên danh thiếp, website, thậm chí biển quảng cáo to.

Điểm lợi thứ hai của đồ họa Vector là kích thước tệp nhỏ, nhỏ hơn nhiều so với các tệp Raster. Ảnh Vector chỉ lưu trữ các công thức toán học thay vì thông tin của từng pixel. Điều này giúp tối ưu hóa không gian lưu trữ và tốc độ tải.

Phù hợp cho in ấn và cắt decal: Do khả năng mở rộng không giới hạn và độ sắc nét cao, đồ họa vector là lựa chọn tiêu chuẩn cho các công việc in ấn đòi hỏi độ chính xác cao như in offset, in lưới, hay cắt decal.

Nhược điểm

Loại ảnh nào cũng có hai mặt ưu và nhược điểm, ảnh đồ họa Vector cũng vậy. Loại ảnh này khó hiển thị những chi tiết phức tạp và cần chuyển màu mượt mà như đồ họa Raster. Đường nét có thể sắc sảo, rõ ràng nhưng lại có phần cứng nhắc hơn. Bên cạnh đó đồ họa dạng này chỉ phù hợp với một số phần mềm thiết kế chuyên dụng, không được phổ biến như ảnh Raster. 

Phần mềm và định dạng phổ biến

• Phần mềm: Adobe Illustrator là phần mềm hàng đầu cho đồ họa vector, cùng với CorelDRAW, Inkscape (miễn phí), Affinity Designer.
• Định dạng tệp: 
  • .AI (Adobe Illustrator): Định dạng gốc của Adobe Illustrator.
  • .EPS (Encapsulated PostScript): Định dạng vector phổ biến, tương thích rộng rãi giữa các phần mềm.
  • .SVG (Scalable Vector Graphics): Định dạng vector dựa trên XML, được hỗ trợ bởi các trình duyệt web, lý tưởng cho đồ họa web tương tác và biểu tượng.
  • .PDF (Portable Document Format): Mặc dù PDF có thể chứa cả hình ảnh raster, nhưng nó cũng là một định dạng tuyệt vời để lưu trữ và hiển thị đồ họa vector, đặc biệt là cho các tài liệu in ấn.
  • .CDR (CorelDRAW): Định dạng gốc của CorelDRAW.

Khi nào nên sử dụng Raster và Vector?

Việc lựa chọn giữa raster và vector phụ thuộc vào mục đích sử dụng và loại hình ảnh bạn muốn tạo. Bạn nên sử dụng đồ họa Raster khi làm việc với ảnh chụp hoặc các hình ảnh có độ phức tạp cao, nhiều chi tiết và chuyển màu mượt mà. Đồ họa này cũng phù hợp để tạo ra những tác phẩm nghệ thuật có hiệu ứng đổ bóng, cần ánh sáng chân thực. Ví dụ như ảnh sản phẩm, ảnh chân dung, tranh vẽ kỹ thuật số chân thực, hình ảnh cho website, ảnh bìa tạp chí, ảnh trên mạng xã hội.

Với ảnh đồ họa Vector, bạn nên dùng khi cần tạo các thiết kế đồ họa chuyên nghiệp như thiết kế logo, biểu tượng, hình minh họa, typography hoặc đồ họa thông tin (infographic). Đồng thời dạng đồ họa này cũng phù hợp cho những thiết kế cần thay đổi kích thước to nhỏ linh hoạt, những sản phẩm in ấn cần độ chính xác cao như áo phông, danh thiếp, băng rôn, hay cắt decal. Ví dụ logo công ty, icon ứng dụng, hình minh họa hoạt hình, bản đồ, đồ thị, chữ cái tùy chỉnh, biểu tượng vector trên website.

Kết luận

Việc hiểu rõ sự khác biệt cơ bản giữa đồ họa raster và vector gần như là một điều hiển nhiên với bất kỳ ai làm thiết kế đồ họa. Bằng cách nắm vững các nguyên lý hoạt động, ưu nhược điểm và ứng dụng của từng loại, nhà thiết kế có thể đưa ra lựa chọn sáng suốt về loại ảnh phù hợp và tối ưu hóa công việc của mình. Hy vọng bài viết của Master Media đã mang đến những thông tin có ích cho bạn.