Họa sĩ Nguyễn Tư Nghiêm – mãi một tình yêu với văn hóa dân tộc
Họa sĩ Nguyễn Tư Nghiêm không chỉ được nhớ đến bởi tài năng hội họa mà còn vì lòng yêu nước và tinh thần dân tộc mạnh mẽ. Cả cuộc đời họa sĩ đều cống hiến cho các hoạt động đấu tranh và xây dựng Tổ quốc. Nhiều bức tranh của ông không chỉ nổi bật vì giá trị nghệ thuật mà còn mang tới niềm động viên khích lệ cho dân tộc.
Cuộc đời của họa sĩ Nguyễn Tư Nghiêm
Nguyễn Tư Nghiêm sinh ngày 20/10/1922 tại Nam Đàn, Nghệ An trong một gia đình Nho học. Ông thuộc dòng họ Nguyễn Tư nổi tiếng. Cha ông là Nguyễn Tư Tái, từng giữ chức quan to trong triều đình nhưng về sau xin bãi chức vì nỗi đau mất nước và quyết định khai hoang, lập ấp mới lo cho đời sống dân nghèo. Lúc sinh thời, cụ Nguyễn Tư Tái cũng là bạn thân của cụ Nguyễn Sinh Sắc, thân phụ chủ tịch Hồ Chí Minh.
Từ nhỏ Nguyễn Tư Nghiêm đã được cha dạy theo truyền thống Nho học. Tuy nhiên về sau khi lớn lên ông cũng cởi mở và tiếp cận thêm với những kiến thức Tây học. Vì yêu thích vẽ tranh nên ông đã theo anh trai ra Hà Nội để học vẽ tại lớp của họa sĩ Lê Phổ. Vào năm 1941, họa sĩ thi đỗ trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Tài năng của họa sĩ bắt đầu nở rộ vào thời điểm năm 3, khi ông đạt giải nhất tại triển lãm tranh Salon Unique với bức tranh sơn dầu Người gác Văn Miếu. Hai bức tranh khác là Đánh cờ dưới bóng tre, Cổng làng Mông Phụ cũng được đánh giá rất cao về tay nghề.
Nhà hoạt động Cách mạng tích cực
Giai đoạn 1945 – 1954, những biến động lịch sử đã ảnh hưởng sâu sắc đến cuộc sống và hoạt động của Nguyễn Tư Nghiêm. Là người có tinh thần yêu nước mạnh mẽ, ông tập trung tham gia các hoạt động Cách mạng tại địa phương. Họa sĩ là người đứng đầu nhiều cuộc biểu tình lớn chống lại ách bóc lột của quân xâm lược và tích cực truyền bá các nội dung của tổ chức Việt Minh. Năm 1947, Nguyễn Tư Nghiêm hoạt động tại chiến khu Việt Bắc và được họa sĩ Tô Ngọc Vân mời làm giảng viên khoa Mỹ thuật, trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam.
Sau năm 1954, Nguyễn Tư Nghiêm tập trung hơn cho các hoạt động quản lý và làm nghệ thuật. Ông phụ trách Xưởng tranh của Hội Văn Nghệ Việt Nam. Về sau ông làm giảng viên mỹ thuật tại hai ngôi trường lớn là Đại học Mỹ thuật Việt Nam và Đại học Mỹ thuật Công nghiệp Hà Nội.
Những giải thưởng nghệ thuật cao quý
Tích cực hoạt động Cách mạng là vậy, nhưng họa sĩ Nguyễn Tư Nghiêm vẫn luôn dành thời gian cống hiện cho niềm đam mê nghệ thuật. Tranh của ông luôn được đánh giá cao bởi giới chuyên môn. Nhiều bức tranh đã đạt giải thưởng lớn tại Triển lãm Mỹ thuật trong nước vè trên quốc tế. Ông từng đạt Giải nhất Triển lãm Mỹ thuật toàn quốc năm 1948 và 1990. Giải thưởng hội họa quốc tế Sophia năm 1983, Giải thưởng Triển lãm Hội họa và Đồ họa quốc tế lần I năm 1987, Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 1996.
Không chỉ vậy, ông còn được nhà nước trao tặng Huy chương cao quý Vì sự nghiệp Văn học Nghệ thuật Việt Nam, Huy chương vì sự nghiệp Mỹ thuật Việt Nam.
Nguyễn Tư Nghiêm là một trong những họa sĩ hiếm hoi của mỹ thuật hiện đại Việt Nam được xây dựng bảo tàng riêng. Bạn có thể chiêm ngưỡng những tác phẩm của ông tại bảo tàng Nguyễn Tuân – Nguyễn Tư Nghiêm tại 90B2 Trần Hưng Đạo, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội.
Xem thêm: Những họa sĩ có tầm ảnh hưởng lớn đến mỹ thuật hiện đại Việt Nam
Phong cách đậm tính dân tộc và giàu cá tính
Nét đặc trưng trong phong cách sáng tạo của họa sĩ Nguyễn Tư Nghiêm là tính dân tộc và sự độc đáo mang cá tính riêng.
Cả cuộc đời hoạt động Cách mạng Nguyễn Tư Nghiêm đã minh chứng cho lòng yêu nước bất diệt của ông. Tình cảm đó còn được họa sĩ truyền tải qua những tác phẩm tranh vẽ của mình. Hầu hết tranh của ông đều lấy chủ đề về chất liệu văn hóa dân gian, truyền thống. Nguyễn Tư Nghiêm khai thác triệt để hình ảnh những điệu múa cổ, biểu tượng con giáp, những bài dân ca trong văn hóa Việt. Ông còn sử dụng nhiều chất liệu hoa văn từ thời Lý, Trần, Lê, Nguyễn trong tranh của mình. Không chỉ hình thức, tranh của Nguyễn Tư Nghiêm còn chứa đựng nhiều triết lý phương Đông sâu sắc, tôn vinh những giá trị truyền thống lâu đời. Những tác phẩm của ông thể hiện mạnh mẽ tôn chỉ mà ông từng tuyên bố: Khi đến tận cùng văn hóa truyền thống thì chúng ta sẽ đến được với hiện đại.
Nổi tiếng vì tôn vinh tinh thần dân tộc trong nghệ thuật, nhưng tranh của Nguyễn Tư Nghiêm còn khác biệt bởi chính cá tính sáng tạo của ông. Tác phẩm đầu tiên đạt giải Người Gác Miếu được đánh giá cao vì phong cách tạo hình táo bạo và khác biệt so với đương thời. Tranh vẽ của ông tuy truyền thống nhưng vẫn không thiếu các bút pháp hiện đại, có sự cá tính và mạnh mẽ riêng. Những nét khác biệt này thể hiện qua ngôn ngữ tạo hình, hệ thống nét, và cả cấu trúc tác phẩm.
Lời kết
Với những đóng góp to lớn trong nghệ thuật và tài năng của mình, Nguyễn Tư Nghiêm đã được xếp vào nhóm tứ kiệt thế hệ hai (Nghiêm – Liên – Sáng – Phái) bên cạnh các danh họa Dương Bích Liên, Nguyễn Sáng, Bùi Xuân Phái. Tinh thần dân tộc mạnh mẽ và những cống hiến cho nghệ thuật của họa sĩ luôn là điều đáng học hỏi cho thế hệ mai sau.
